WYJAŚNIENIA DEPARTAMENTU UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH

MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ

Z 23 MARCA 2012 R.

W SPRAWIE PRAWIDŁOWEGO ROZLICZANIA SKŁADEK Z TYTUŁU URLOPU WYCHOWAWCZEGO

W związku z wystąpieniem dotyczącym rozliczania składek za osoby przebywające na urlopach wychowawczych, Departament Ubezpieczeń Społecznych MPiPS informuje, że w odpowiedzi liczne pytania płatników składek, Zakład Ubezpieczeń Społecznych przygotował szerokie wyjaśnienia dla płatników, które w najbliższym czasie zostaną opublikowane na stronie internetowej ZUS.

Jednocześnie odnosząc się do pytań zawartych w wystąpieniu, Departament wyjaśnia:

Biorąc pod uwagę treść art. 18 ust. 5b i ust. 14 ustawy o s.u.s., z którego wynika, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osoby przebywającej na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, jednakże nie więcej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone tej osobie za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy, Departament stoi na stanowisku, że przy ustalaniu przeciętnego wynagrodzenia za okres 12 miesięcy kalendarzowych uwzględnia się wszystkie składniki przychodu uzyskiwane ze stosunku pracy, które nie zostały wyłączone z podstawy wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe pracownika, w myśl art. 18 ust. 2 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych lub § 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (Dz. U. nr 161, poz. 1106 z późn. zm.). Zatem przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym nie należy wyłączać, w szczególności:

- nagród uznaniowych,

- dodatków stażowych,

- dodatków służbowych i funkcyjnych,

- składników wynagrodzenia, nieuzależnionych bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, ale od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy.

Premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu urlopu wychowawczego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym.

Premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy kwartalne wlicza się do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w wysokości 1/12 kwot wypłaconych pracownikowi za cztery kwartały poprzedzające miesiąc, w którym rozpoczął się urlop wychowawczy. Natomiast jeśli przysługują za okresy roczne uwzględnia się je w wysokości stanowiącej 1/12 kwoty wypłaconej pracownikowi za rok poprzedzający miesiąc, w którym rozpoczął się urlop wychowawczy. Zasady te stosuje się odpowiednio do składników wynagrodzenia wypłacanych za inne okresy.

Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych, jako stanowiące podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe, podlega uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek z tytułu urlopu wychowawczego, w kwocie faktycznej, bez uzupełniania.

Do ustalenia tego wynagrodzenia należy przyjmować również wynagrodzenie z tytułu umów zleceń, które były wykonywane w okresie przyjmowanym do ustalenia podstawy wymiaru składek.

Dodatkowo w przypadku zmiany wymiaru czasu pracy nie należy stosować zasady wynikającej z art. 40 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa, tzn. należy przyjmować wynagrodzenie zarówno z okresu przed, jak i po zmianie wymiaru czasu pracy.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. W przypadku, gdy ubezpieczony w okresie 12-miesięcy poprzedzających przejście na urlop wychowawczy otrzymywał wynagrodzenie za krótszy okres np. z powodu pobierania zasiłku chorobowego (macierzyńskiego) należy uwzględniać pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia uzyskane u danego płatnika. Jeżeli pracownik przed przejściem na urlop wychowawczy w okresie ostatnich 12 miesięcy nie otrzymał wynagrodzenia za żaden pełny miesiąc, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na tym urlopie należy przyjąć:

1) wynagrodzenie miesięczne określone w umowie o pracę lub w innym akcie nawiązującym stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości,

2) wynagrodzenie, które pracownik osiągnąłby, gdyby przepracował pełny miesiąc kalendarzowy, jeżeli pracownik otrzymuje wynagrodzenie zmienne.

Wynagrodzenie określone w stawce godzinowej traktuje się jak wynagrodzenie stałe.

Jeżeli w okresie, za który wynagrodzenie uwzględnia się przy ustalaniu podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym pracownik nie osiągnął pełnego wynagrodzenia wskutek nieprzepracowania części miesiąca z przyczyn usprawiedliwionych:

- wyłącza się wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy,

- przyjmuje się, po uzupełnieniu, wynagrodzenie za miesiące, w których pracownik przepracował co najmniej połowę obowiązującego go w danym miesiącu czasu pracy.

Na równi z dniami, w których pracownik świadczył pracę, traktuje się dni urlopu wypoczynkowego i inne dni nieobecności w pracy, za które pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.

Kwotę ustalonej podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym zmniejsza się proporcjonalnie w przypadku, jeśli tytuł do ubezpieczeń (przebywanie na urlopie wychowawczym) powstał lub ustał w trakcie miesiąca. Dotyczy to zarówno przypadku, gdy odpowiada ona 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, minimalnemu wynagrodzeniu lub kwocie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Ustawa nakazuje ustalać przeciętne wynagrodzenie z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy. Tym samym nie należy brać pod uwagę miesiąca, w trakcie którego urlop się rozpoczął.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której umowa o pracę została zawarta w trakcie miesiąca, a urlop rozpoczął się w miesiącu następnym. W takim przypadku podstawę wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym stanowi wynagrodzenie pracownika za miesiąc, w którym urlop ten się rozpoczął, po uzupełnieniu.

STANOWISKO ZUS

Z 7 LUTEGO 2012 R.

W SPRAWIE OPŁACANIA SKŁADEK ZA CZAS URLOPU WYCHOWAWCZEGO

– Czy w sytuacji, gdy osoba przebywająca na urlopie wychowawczym, nie będzie podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym przez cały miesiąc, to podstawę wymiaru (60 proc. przeciętnej pensji) będzie trzeba proporcjonalnie zmniejszyć? Nie ma do tego podstaw w przepisach.

W tym wypadku (stosownie do art. 18 ust. 9 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych) należy stosować zasadę proporcjonalnego zmniejszania podstawy wymiaru za miesiąc, w którym nastąpiło odpowiednio objęcie lub ustanie obowiązkowych ubezpieczeń z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym i ubezpieczenia trwały przez tylko część miesiąca. Podany przepis ma zastosowanie do ustalania minimalnej podstawy wymiaru składek, a taka sytuacja występuje, gdy podstawę wymiaru będzie stanowiła zarówno kwota 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, jak i kwota przeciętnego wynagrodzenia z 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy.

– W informacji na stronie internetowej ZUS jest wskazówka, że jeśli jedna osoba jest na urlopie wychowawczym, to każdy z pracodawców powinien rozliczyć składki na wskazanych zasadach, ale ZUS opłaci składki od kwoty nie wyższej niż 60 proc. przeciętnej płacy. Co więc będzie, jeśli suma pensji będzie wyższa? Czy płatnicy nie będą musieli opłacić kwoty powyżej tego limitu?

Nie, nie będą musieli

Do końca 2011 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe dla osób przebywających na urlopach wychowawczych stanowiła kwota minimalnego wynagrodzenia.

Od 1 stycznia 2012 r. podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób przebywających na urlopie wychowawczym stanowi kwota 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale, z zastrzeżeniem, że kwota podstawy wymiaru nie może być wyższa od przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających ten urlop.

Nowe przepisy w zakresie podstawy wymiaru składek mają zastosowanie zarówno do osób, które urlop wychowawczy rozpoczną w 2012 r., jak i do tych, które na urlopie przebywały przed 1 stycznia 2012 r.

Przeciętne wynagrodzenie w III kwartale 2011 r. wynosiło 3416 zł. Wobec tego podstawa wymiaru składek za styczeń i luty 2012 r. wynosi 2049,60 zł (60 proc. z 3416 zł). Natomiast od 1 marca podstawa wymiaru będzie ustalona na podstawie przeciętnego wynagrodzenia z IV kwartału 2011 r.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie będące podstawą do ustalania podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez osobę ubezpieczonego będącego pracownikiem przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte. Przy ustalaniu kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia wypłaconego za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy należy przyjąć zasady podobne do stosowanych przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, określone w art. 36 i nast. ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm.), z wyłączeniem pomniejszania podstawy wymiaru o kwoty składek w części finansowanej przez pracownika. Oznacza to na przykład, że:

– przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracownika, będące podstawą do ustalenia podstawy wymiaru składek z tytułu przebywania na urlopie wychowawczym, ustala się przez podzielenie wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego przez liczbę miesięcy, w których wynagrodzenie to zostało osiągnięte,

– w przypadku gdy ubezpieczony skorzystał z prawa do urlopu wychowawczego przed upływem 12-miesięcznego okresu zatrudnienia u danego płatnika, przy ustalaniu podstawy wymiaru składek należy uwzględniać przeciętne miesięczne wynagrodzenie za pełne miesiące kalendarzowe ubezpieczenia uzyskane u danego płatnika,

– w przypadku gdy urlop wychowawczy rozpoczął się przed upływem pełnego miesiąca kalendarzowego ubezpieczenia, do ustalenia podstawy wymiaru składek należy przyjąć wynagrodzenie, które ubezpieczony będący pracownikiem osiągnąłby, gdyby pracował pełny miesiąc kalendarzowy.

W pozostałym zakresie przy ustalaniu kwoty przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających urlop wychowawczy należy odpowiednio stosować wyjaśnienia zawarte w komentarzu do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa w zakresie dotyczącym ustalania podstawy wymiaru zasiłku chorobowego dla osób będących pracownikami, który jest dostępny na stronach internetowych zakładu.